BAĞIMLI ÇOCUKLAR

DOĞMAYAN ÇOCUKLAR DOĞURAMAYAN ANNELER

Pedagog Dr. Cengiz ÇELİK

Bağımlılık, yardım ve güvenlik için bir başkasına dayanmaktır. Kendine güven ve kendi kendine yetebilme yeteneğinin gelişmesi için bebeklik ve ilk çocukluk yıllarında güvenli bir bağlanma ve duygusal bağımlılık önkoşuldur. Yaşla birlikte çocuğun bağımlı davranışlarında bir azalma görülür. Ancak bazı anne baba davranışları, kazanılması gereken bu bağımsızlığı engelleyerek bağımlılığın sürdürülmesine neden olur. Gerçek sevgi sevdiğimizi özgür bırakmak ve ona yaşam hakkı tanımaktır. Her insan doğduğu andan itibaren özgürdür ve bireysel tercih yapabilme hakkına sahiptir. Sevgi adı altında bağımlı ilişkide bu engellendiğinde bireyin özgüveni tam anlamıyla gelişmez. Özgüvensizliğin, beraberinde bağımlılığı getirme olasılığı çok yüksektir. Bağımlılık eğilimi her insanda vardır. Ancak bağımlılığı ile kendi kendine yetebilmesi arasında bir denge olması gerek. Eğer bu denge bağılılık yönüne kayarsa ortaya bazı problemler çıkar. Çok küçük çocuklar için bağımlılık normal, hatta sağlıklı bir durumdur. Fakat çocuk okul çağına geldiğinde bu durum devam ediyorsa sorunlara neden olabilir.(Kuzucu,2003).

Bağımlı Çocukların Özellikleri

Bağımlı çocuk evde olsun okulda olsun yaşından daha çocuksu davranır. Girişken değildir ve kendine güveni yoktur. Kolay işlerde bile kendi başına davranmaktan, sorumluluk almaktan korkar. Yanında onu kollayacak biri olmadan edemez, evde anneye sokulur. Sürekli sevilmek ve okşanmak ister. Okulda sorun yaşatmadığı için okulda öğretmeninin koruyuculuğu altına girer. Usluluğu ve ürkekliği ile hep kollanır. Çevrenin bu tutumu onu daha çekingen yapar. Bağımlı çocuk zamanla zayıflığını ve güvensizliğini bir savunma aracı olarak kullanmayı öğrenir. (Yörükoğlu,1998).

Çocuk evden ayrılmamak için huysuzluk yapar, zaman zaman karın ağrısı, baş ağrısı belirtileri gösterir. Okula gitmemesi için izin verildiğinde bu belirtiler kendiliğinden geçer. Kolay işlerde bile kendi başına davranmaktan, sorumluluk almaktan korkar. Yanında onu kollayacak biri olmadan edemez. Kimi zaman, sıkılganlık ve çekingenlik o kadar ileri safhalara varır ki çocuk, kendi aile bireyleri dışında kimseyle konuşmaz. Kendi aile bireyleri dışında herkes güvenilmez yabancılardır. Anne babasının kendi yerine karar vermesini bekler. Anne babası olmadan herhangi bir sosyal ortama girmek istemez. Bağlandığı kişilerden ayrılık durumu söz konusu olunca aşırı kaygı hisseder. Bu yüzden sevdiklerinden ve evden ayrılmak isteme, evden ayrıldığında sevdiklerinin başına önemli zararlar geleceğine inanır. Uyku zamanı zorlanır, anne babasından ayrı uyumak istemez. Arkadaşlıklarını sürdürmede güçlük çeker. Okul ödevlerini tamamlamada yetersizlik duyar. Sınıf içinde bağımsız düşünemez.(Kuzucu, 2003)

Çocukların Bağımlılık Nedenleri?

Bebekler anneye bağımlılık gösterir çünkü çevreyi bir süre araştırdıktan sonra sığına bilecekleri tek güvenilir yer annedir. Eğer anne çocuğun yanında değilse ve etrafta yabancılar varsa kopma ve araştırma davranışında azalma görülür. Çocuk annesinin kendisini bırakıp gitmeyeceğine ve kendisine değer verdiğine inanırsa güven duygusu doğal olarak gelişir ve gelecekteki bağımsızlaşma sürecinin ilk adımı atılmış olur. Ana babaya karşı zorluk çekebilirler. Bazı çocuklar kendini daha güçlü hissetme veya dikkat çekmek için aileye bağlı kalabilir. Buda ailenin çocuğu daha fazla korumasına neden olur.

Bağımlılık çocuğa her zaman bir problemi ondan daha iyi çözen yada bir duruma ondan daha iyi yaklaşan başkalarının olduğu öğretilerek yaratılabilir. Bu durum özellikle aşırı koruyucu ana babayla olan ilişkilerde görülür. Aşırı korunan özerklik ve girişimleri kısıtlanarak büyütülen çocuklar güvensiz ve bağımlı yetişkinler olur. Bazı aileler çocukları üzerinde fazla koruyucu olur çocuğa fazla sorumluluk vermez, çocuğa verilmiş sorumlulukları da aile kendisi yapmaya kalkışır buda çocukların bağımlı bir birey olarak yetişmesine neden olur. Bazı aileler çocuğa aşırı sevgi ve ilgi gösterirler. Çocuğun bir dediği iki edilmez. Çocuğun deneme yanılma yolu ile öğrenmesi engellenerek her şey hazır olarak sunulur. Çocuğa çevreden gelecek tehlikelerden haberdar edilmesi sağlanmaz. Arkadaş edinmesine imkan tanınmaz bunlarda çocukların büyümesini ve olgunlaşmasını olumsuz yönde etkileyerek bağımsız bir birey olmasını engeller.

Günümüz şartları göz önüne alındığında ailelerde anne ve babanın çalışması gerekmektedir. Buda beraberinde çocuklara fazla zaman ayırmamaya neden olur. Çocuğuna fazla zaman ayıramayan aile suçluluk duygusuna kapılarak çocuğun her istediğini yerine getirmeye başlar buda çocuğun bağımlı olmasına neden olur. Bu çocuklar toplum önünde konuşma, karşı cinsten arkadaş edinme bağımsız iş yapma, aileden ayrılıp uzak yerlere gitme gibi konular büyük sorunlar haline gelebilir.

Çocuklarda Bağımlılık Belirtileri

Bağımlılık aslında kişilerin bakış açısına göre değişebilir. Bazı kişiler için bağımlı sayılabilecek durum başka kişiler için bağımlılık sayılmayabilir. Kısacası bağımlılığı ve bağımsızlığı ölçecek objektif test bulunmamaktadır. Ancak bazı kriterlerle bunu değerlendirme imkanı bulunmaktadır.

Eğer bir çocukta çok uzun zaman şu özellikler görülüyorsa bağımlı çocuktan bahsedebiliriz.

1- Tek başına yapabileceği bir şeyi için ailesine bağlı kalıyorsa

2- Ailesi olmadığında huysuzlaşıyorsa ve onlar olmadan başka bir yerde kalmak istemiyorsa

3- Ailesi yanında yoksa bağımlılığını diğer aile fertlerine yöneltiyorsa

4- Kendi kararlarını almak için sürekli başkalarından destek istiyorsa

5- Topluluk içine fazla çıkmak istemiyorsa, çıktığı zamanda bağımsız hareket edemiyorsa

6- Arkadaş edinmeden problemler yaşıyorsa veya sınırlı sayıda arkadaşı varsa

7- Ödevlerini tek başına yapmada problem yaşıyorsa ve aile büyüklerinden sürekli yardım bekliyorsa

8- Bağımsız iş yapmak istemiyor veya tek başına karar veremiyorsa

9- Okul ortamında oyun gruplarına katılmak istemiyor tek başına duruyorsa

10- Sürekli yönlendirme ve onay edilme bekliyorsa

11- Sınıf arkadaşlarıyla işbirliği yapmaktan kaçıyorsa

12- Okula gitmek istemiyorsa, sürekli evde kalmak istiyorsa, bağımlılığın bir sorun haline geldiğinden şüphelenilebilir.

Anne Babaya Öneriler

1- Çocuğu küçük yaşlardan itibaren serbest bırakmak gerekmektedir

2- Bağımlı davranışlar genelde anne ve baba tutumlarından kaynaklandığı için aileleri kendi tutumlarını gözden geçirmeleri gerekmektedir. Aşırı koruyucu olunmamalı ve çocuğa bağımsız iş yapabilme yeteneği kazandırılmalı

3- Anne babalar çocuklarının yaşamında gerçekleşen ve onların karışmayı çok sevdiği bazı şeylerin onları ilgilendirmediğini öğrenmeli ve çocuklarının yalnızca kendine ait bir şeylerinin olmasını doğal karşılamalıdır. Anne babalar bağımlı olmak ile bağlı olmak arasındaki farkı bilmelidir ( Bağımlı olmak seni seviyorum ve sensiz yaşayamam mesajını verir)

4- Araştırmalara göre hoşgörülü ve demokratik ortamda büyüyen çocuklar, arkadaşlarıyla ilişkilerinde rahat ve girişken olup, fikirlerini serbestçe söyleme eğilimindedir. Ayrıca bu çocuklarda kendini denetleme arzusu daha erken yaşlarda rastlanmaktadır.

5- Anne babaların çocuklarının bağımsızlık çabalarını desteklemeleri ve zor durumda kaldıklarında onlara yardımcı olmaları, çocuklarda bağımsızlık duygusunun gelişimini kolaylaştırmaktır.